Cơ chế và các giai đoạn hình thành melanin gây nám da

Khi bạn nhìn thấy được những mảng nám, đốm nám trên da của mình. Bạn có bao giờ suy nghĩ đơn giản là do tác động nào đó như ánh nắng hay sự thay đổi nội tiết của ngày hôm qua mà hôm nay mình bị nám không? Chắc hẳn cũng sẽ có nhiều bạn suy nghĩ đơn giản về sự hình thành của nám da.

Nhưng câu trả lời cho bạn là: hình thành nám da là cả một quá trình dài. Âm thâm và lặng lẽ trong tế bào da của bạn. Đủ điều kiện và quá trình nó sẽ bùng phát. Nó trải qua 4 giai đoạn chính: kích hoạt, tổng hợp, di chuyển và biểu hiện. Vậy hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu rõ hơn về 4 giai đoạn này nhé.

Tổng quát

Màu sắc da được tạo ra bởi sự kết hợp của bốn yếu tố: oxyhaemoglobin (đỏ), haemoglobin (xanh), carotenoids (vàng) và melanin (cam-đen).
Melanin được sản xuất từ các tế bào sắc tố melanocyte, sau đó chứa trong các melanosome. Giữa các chủng tộc, số lượng tế bào sắc tố giống nhau. Nhưng màu da khác nhau vì có sự khác nhau về số lượng và phân bố của các túi melanosome.

Trong việc tổng hợp melanin, tyrosinase (TYR) là men trong tế bào sắc tố đóng vai trò quan trọng nhất. TYR nằm trong màng của melanosome, được hoạt hóa là nhờ vào phần histidine còn lại. Khi đó, sẽ xảy ra sự hydroxyl hóa L-tyrosine thành L-dihydroxyphenylalanine (L-DOPA) và oxy hóa 0-diphenol thành L-dopaquinone. Từ đây bắt đầu hai con đường hình thành hai loại melanin khác nhau: eumelanin (đen nâu) hay pheomelanin (đỏ vàng). Quá trình vận chuyển melanin còn chịu sự tác động của các yếu tố TRP-1, TRP-2 và MITF.

Bên cạnh đó, các túi melanosome này còn tạo một tấm chắn bảo vệ DNA không bị phá huỷ trước tia cực tím, vì vậy màu da của con người còn phụ thuộc vào các tác động bên ngoài như tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (khi đó sẽ gây tiết peptide dẫn xuất prooplomelanocortin (alpha-MSH, beta-MSH, ACTH) và tạo ra các gốc Oxy tự do gây kích hoạt con đường sản xuất melanin). Ngoài ra, các yếu tố tác động từ bên ngoài còn có hóa chất mỹ phẩm và nội tiết…

Giai đoạn kích hoạt

Giai đoạn kích hoạt này được phát sinh do 3 nguyên nhân chính sau:

1. Bị kích hoạt do tác động của tia UV:

Các tác động từ tia UV trực tiếp làm kích hoạt gen p53. (Tumor protein p53, hay còn gọi là p53 là một protein quan trọng nằm trong điều hòa chu kỳ tế bào – gọi là gen áp chế khối u p53. Gen p53 nằm trong nhân của các tế bào trên khắp cơ thể, nơi nó gắn (liên kết) trực tiếp với DNA).

Hoặc tia UV nó kích thích tạo ra CPDs gây nên sự phá hủy DNA, việc này cũng khiến gen p53 bị kích hoạt.

Sự kích hoạt mã Gen p53 sẽ dẫn đến (A) :

– Thứ nhất : Kích thích sản xuất POMC (proopiomelaocortin) – đóng vai trò tiền chất, nó sẽ phân cắt thành MSH (melanocyte-Stimulating Hormone) – đóng vai trò là hormone --> thúc đẩy sự trưởng thành các tế bào sắc tố (melanocyte) còn non + kích thích chúng tổng hợp sắc tố (melanin) và phân bố đều sắc tố lên bề mặt da.
– Thứ hai : Kích thích sao mã, sao chép gen Tyrosinase – đóng vai trò là men trong các quá trình chuyển hóa tạo ra melanin.

2. Tình trạng viêm hoặc đang có tổn thương da

Sự viêm da hoặc tổn thương da gây ra sự phá hủy DNA của da --> kích hoạt gen p53 --> (A)

Giống như bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể bạn, làn da của bạn có thể tham gia vào các phản ứng miễn dịch. Viêm da thường khiến phát ban hình thành. Viêm là một đáp ứng bảo vệ cơ thể của hệ miễn dịch trước sự tấn công của một tác nhân bên ngoài (vi sinh vật, tác nhân hóa, lý) hoặc của tác nhân bên trong.

Quá trình viêm thường kèm theo các triệu chứng sưng, nóng, đỏ và đau, do các mạch máu giãn nở, đưa nhiều máu đến nơi tổn thương. Các bạch cầu cũng theo mạch máu xâm nhập vào mô, tiết các chất prostaglandin, cytokine nhằm tiêu diệt hoặc trung hòa các tác nhân gây tổn thương.

Nguồn tham khảo: https://www.healthline.com/health/skin-inflammation#causes

3. Do mất cân bằng hormone

Kích thích thùy giữa tuyến yên sinh ra MSH --> thúc đẩy sự trưởng thành các tế bào sắc tố (melanocyte) còn non + kích thích chúng tổng hợp sắc tố (melanin) và phân bố đều sắc tố lên bề mặt da.

Giai đoạn tổng hợp

Sau khi Tyrosinase được kích hoạt, giai đoạn tổng hợp melanin được thực hiện trong một cơ quan của tế bào sắc tố gọi là melanosome. Giai đoạn tổng hợp melanin bao gồm 3 phản ứng hóa học. Phản ứng đầu tiên là enzyme Tysorinase chuyển một acid amin là tysosine thành DOPA; phản ứng hóa học thứ hai là chuyển DOPA thành Dopaquinone; học thứ 3 là chuyển Dopaquinone thành một trong 2 dạng melanin tùy theo màu da của chủng tộc là: Pheo-melanin hay EU-melanin.

Giai đoạn vận chuyển

Sau khi thực hiện xong việc tổng hợp melanin trong các túi melanosome, tế bào Melanocyte chuyển giao các “bưu kiện” melanosome đã “ đóng gói” melanin cho tế bào keratinocyte đưa lên lớp biểu bì của da và kết thúc cuộc hành trình.

Giai đoạn biểu hiện

Khi các đã di chuyển hoàn thành lên lớp biểu bì của da. Lúc đó chúng ta nhận thấy những mảng nâu sám hoặc đốm nâu xuất hiện trên khuôn mặt. Đây là giai đoạn biểu hiện của nám da. Ở giai đoạn này nhiều chị em thường sử dụng kem để xóa tan nám.

Nhưng các chị em lưu ý, việc hình thành nám vẫn đang âm thầm diễn ra. Dù bạn tẩy đi lớp nám biểu hiện bên ngoài thì nguy cơ nám tái phát vẫn rất cao. Chính vì vậy ngay từ giai đoạn đầu bạn nên thăm khám và điều trị kết hợp theo chuẩn y khoa. Để có được kết quả lâu dài và dứt điểm nám.